Positive / Negative Films - Phim Dương Bản / Phim Âm Bản

- Positive Film - Phim dương: chỗ đen trên phim tương ứng với chỗ sẽ được in lên tờ in (phần tử in - phần từ nhận mực), còn chỗ trong trên phim tương ứng với chỗ sẽ không được in trên tờ in (phần tử không in - phần tử không nhận mực).
- Negative Film - Phim âm: chỗ đen trên phim tương ứng với chỗ sẽ không được in trên tờ in (phần tử không in), còn chỗ trong trên phim tương ứng với chỗ sẽ được in lên tờ in (phần tử in).

---

Thông tin giúp làm rõ vấn đề hơn
1. Phim ở đây được hiểu là phim half-tone dùng cho ngành in (để phân biệt với phim continous-tone dùng trong các lĩnh vực khác, như phim cho nhiếp ảnh, phim slide...). Phim half-tone chỉ có 2 trạng thái phân biệt rạch ròi nhau, hoặc là đen hoặc là trong. Dù là phim dương hay âm đều phải thỏa tính chất này.
2. Về cơ bản, độ đen (density) của các hạt tram ở mọi vị trí khác nhau trên cùng một lá phim được chụp ra là như nhau. Khi quan sát ta thấy trên phim có vùng đậm, hay nhạt là do diện tích phủ tram ở đó nhiều hay ít, thưa hay khít mà thôi, chứ không phải là chỗ đó đen nhiều hơn hay ít hơn.

---

Cách xác định phim nào là dương, phim nào là âm:
Thật ra để xác định tờ phim là dương hay âm, đơn giản ta chỉ cần dựa vào định nghĩa ở trên là đủ. Tuy nhiên để tránh sự lúng túng và nhầm lẫn cho những ai mới nhập môn, và với mong muốn củng cố kiến thức của bản thân, tôi xin mạn phép được trình bày vài cách (theo kinh nghiệm học tập được) với hy vọng làm rõ hơn phần định nghĩa đã được đưa ra ở trên.
1. Trường hợp khi có cả tờ phim và tờ in trên tay, ta chỉ việc đối chiếu theo đúng với định nghĩa ở trên là nhận biết được ngay. Trường hợp này giúp nhận biết chính xác 100% (không sợ ngoại lệ).
2. Trường hợp chỉ có tờ phim, ta sẽ vận dụng kinh nghiệm để kết luận (chỉ đúng 99,99% thôi nhé , đề phòng 0,01% ngoại lệ):
2a. Ta nhìn vào vị trí có bon chồng màu (register mark). Như ta đã biết, bon chồng màu giúp việc canh chồng chính xác khi in các màu (thông thường là CMYK) lên trên cùng một tờ in. Do đó, nó phải là phần tử được in ra lên tờ in. Như vậy, nếu trên phim bon chồng màu là đen thì tờ phim đó là dương, ngược lại nếu trên phim bon chồng màu là trong thì tờ phim đó là âm.
2b. Nhìn 4 cạnh ở mép ngoài tờ phim, thường thì những chỗ này là phần tử không in, rất hiếm gặp trường hợp mép tờ phim bắt đầu ngay là phần tử in vì khi đó người thợ phơi sẽ rất khó tút cạnh tờ phim. Do vậy, nếu phần trong bắt đầu ngay từ mép tờ phim trở vào thì tờ phim đó là phim dương, nếu phần đen bắt đầu ngay từ mép tờ phim trở vào thì tờ phim đó là phim âm.

* Lưu ý: Ta không thể dựa vào yếu tố thấy trên tờ phim phần đen chiếm diện tích nhiều, phần trong chiếm diện tích ít hoặc ngược lại mà vội kết luận ngay đó là phim âm hay dương.

Giả sử trên tờ phim phần đen chiếm diện tích nhiều, phần trong chiếm diện tích ít thì nó có thể là phim âm mà cũng có thể là phim dương.
Cụ thể:
+ Nếu theo ý đồ thiết kế, tờ phim đó được dùng cho tờ in phản xạ ánh sáng (thường là trắng) với phần đen là phần tử in để in phủ nền còn phần trong là phần tử không in để tạo chữ. Tờ phim đó là phim dương.
+ Nếu theo ý đồ thiết kế, tờ phim đó được dùng cho tờ in hấp thụ ánh sáng (thường là màu sậm) với phần đen là phần tử không in để giữ màu nền sẵn có của tờ in còn phần trong là phần tử in để tạo chữ. Tờ phim đó lại là phim âm.

---

Khi nào thì dùng phim dương, khi nào thì dùng phim âm?
Phim là phương tiện trung gian để từ đó chúng ta chuyển tải những phần tử in và không in lên trên khuôn in thông qua quá trình phơi bản (còn gọi là chế tạo khuôn in). Về thực chất, khi phơi bản, chỗ đen trên phim đóng vai trò là chỗ cản sáng (không cho ánh từ đèn chiếu đi qua phim để đến lớp màng cảm quang trên khuôn in); trong khi chỗ trong trên phim lại là chỗ cho ánh sáng đi xuyên qua một cách dễ dàng. Do đó, việc sử dụng phim dương hay âm tùy thuộc vào vật liệu làm khuôn in (tính chất màng cảm quang của khuôn in) và qui trình chế tạo khuôn in.

Tôi chọn 2 ví dụ khá điển hình để làm rõ vấn đề này:
- Bản in offset ngày nay thường dùng là loại bản PS (Positive). Trong quá trình phơi bản, màng cảm quang phủ trên bề mặt loại bản này có tính chất là chỗ nào được ánh sáng cực tím rọi vào thì chỗ đó sau khi qua giai đoạn rửa bản sẽ bị rửa trôi đi, chính những chỗ đó sẽ đóng vai trò phần tử không in (nhận nước - đẩy mực), còn chỗ nào không bị ánh sáng cực tím chiếu tới sẽ không bị rửa trôi và sẽ đóng vai trò phần tử in (nhận mực - đẩy nước). Chính vì điều đó, phim dùng cho loại bản PS này phải là phim dương với phần tử in tương ứng là chỗ đen trên phim giúp đảm bảo việc ngăn cản ánh sáng đi qua tại những vị trí đó, phù hợp tính chất của màng cảm quang PS trên bản.

Cần nói thêm cho rõ, ngày nay nói tới in offset thì người ta nghĩ ngay đến tính chất bản PS như vừa đề cập, vì thế nó trở nên thông dụng đến nỗi đã ăn sâu vào suy nghĩ của nhiều người, nhưng điều đó không có nghĩa là in offset chỉ có thể dùng duy nhất loại bản PS, kéo theo chỉ dùng được duy nhất phim dương. Thực ra, vấn đề cốt lõi là việc ta lựa chọn tính chất phim sao cho phù hợp với tính chất màng cảm quang của bản; ta có thể trả lời các câu hỏi sau: Chỗ nào cần che, chỗ nào không cần che? Chỗ bị rửa trôi là chỗ bị che hay không bị che?
Do đó phải hiểu là với in offset ta vẫn có thể phơi bản với phim âm được như thường (tuy điều này ngày nay vì nhiều lý do nên không còn thông dụng nữa và rất hiếm gặp).

- Bản in Flexo là loại bản polymer. Trong quá trình phơi bản, loại bản này có tính chất là chỗ nào có ánh sáng chiếu tới thì bị cô cứng lại, chỗ nào ánh sáng không chiếu tới được thì sẽ bị rửa trôi. Do đó, loại phim dùng để phơi bản in Flexo phải là phim âm.